اصول روانشناسی کار

روانشناسی کار، به منظور بالا بردن رضایت از کار و بازده، از مکتب های نام برده شده عناصر مختلفی را به رعایت گرفته است تا بتواند رفتار انسان در محیط کار را تشریح کند. کاربرد یا گسترش حقایق و اصول روان شناختی به مشکلات انسان هایی که در زمینه صنعت و تجارت کار می کنند. فرضیه بنیادی روان شناسی کار این است که می توان هم رضایت کارگران را بهبود بخشید و هم بازده آن ها در کار را افزایش داد. در طول زندگی ، ما با انواع مختلف سازمان ها به طور روزمره ارتباط داریم. مثلا از کودکی با مدرسه و سازمانهای مذهبی و در بزرگسالی با کارخانه های تولید وسایل خانگی، مواد غذایی، پوشاک و غیره تماس داریم. کدام ویژگی های مشترک اجازه می دهد که همه این فعالیت ها تحت عنوان کلی سازمان گروه بندی شود؟ در اینجا خواهیم دید که پاسخ این سوال خیلی ساده نیست.

تعریف سازمان و پارامترهای آن

مفهوم سازمان معمولا خیلی پیچیده تر از آن است که در نگاه اول به نظر می آید. نقش مدیران، نقش کارگران و روابط ناشی از آن ها الزاما باید با دقت و ظرافتی خاص مورد مطالعه قرار گیرد.

برای پی بردن به ماهیت واقعی یک سازمان، لازم است ابعاد یا متغیرهای مختلف آن شناخته شود. با این همه، می توان سازمان را چنین تعریف کرد:

مجموعه منابع انسانی، مادی و مالی که براساس یک هدف معین سازمان یافته است. یکی از رایجترین تعاریف این است که سازمان را، نظام تبدیل درون داده ها و برون داده ها در نظر می گیرد. درون داده ها عبارتند از مواد خامی که از محیط خارج به دست می آیند، تغییر شکل پیدا می کنند و نهایتا بصورت مواد برون داده یا تولیدی به فروش می رسند.

انگیزش

انگیزش یا علاقه یکی دیگر از عوامل مهم کارآمدی و مهارت شمرده می شود و به عواملی اطلاق می شود که فرد را به انجام دادن و ادامه کار تشویق می کنند. ایجاد تفاهم و یگانگی میان کارگران و گردانندگان امور از اصلی ترین انگیزه هاست.

انگیزش یکی از پیچیده ترین موضوعات در رفتار سازمانی است که نویسندگان مدیریت تعاریف مختلفی از آن را ارائه کرده اند. انگیزش عبارت است از مجموعه نیروهایی که سبب می شوند فرد به روش های خاصی رفتار کند.

به مجموعه شرایطی که باعث می شود فرد از درون به فعالیت درآید انگیزش می گویند. انگیزش دارای سه جزء می باشد:

• اولین جزء آن نیروزایی است. منظور از این مفهوم نیرویی است که در موجود زنده وجود دارد و باعث فعالیت او می شود.
  
• دومین خصوصیت انگیزش حالت هدایت کردن است که طی آن رفتار فرد در جهت خاصی سوق داده می شود.
  
• سومین مشخصه انگیزش، مداومت رفتار است. به همین دلیل وقتی فرد به کار در یک سازمان اشتغال می ورزد انتظار می رود سال های متمادی در سازمان باقی بماند.
  

انگیزش افراد وابسته به شدت انگیزاننده است. انگیزاننده ها به عنوان نیازها و خواسته ها در درون افراد تعریف شده اند که گرایش به هدف دارند و ممکن است خودآگاه یا ناخودآگاه باشند. به عبارت دیگر انگیزاننده ها "چرایی" رفتار هستند و رفتارها نیز هدف گرا هستند، علاوه بر آن هدف ها رد خارج از افراد قرار دارند.

انگیزش شغلی

انگیزش شغلی برای ادامه اشتغال لازم و ضروری است. اگر انسان به شغلش علاقه مند نباشد و شغل فرد را برنیانگیزاند ادامه اشتغال ملامت آور و حتی غیر ممکن خواهد بود. درباره انگیزش شغلی نظریه های گوناگونی مطرح گردیده است که درکتاب اصول روانشناسی کار نوشته مسعود فاضلی راد به تفصیل آمده اند.

علل کار کردن

ارضای نیازهای جسمانی که از طریق کسب پول در مقابل انجام کار حاصل میشود، نمی تواند تنها علت لازم و کافی برای کارکردن محسوب گردد. ارضای نیازهای روانی و اجتماعی نیز از تعیین کننده های مهم در اشتغال و نوع آن بشمار می روند. به نظر می ننجر عواملی که موجب کار کردن میشوند می توان به شرح زیر بر شمرد:

۱. کارکردن وسیله ای برای صرف انرژی در راه مطلوب است.

۲. کارکردن وسیله ای برای ایجاد روابط اجتماعی با دیگران است.

۳. از طریق کار کردن فرد خود را جزئی از جامعه محسوب می دارد. در عین حال خدمات و یا کالاهایی را تولید کرده و نقش خود را  در سازندگی جامعه به نحو احسن ایفا می کند.

۴. از طریق کار کردن انسان ضمن مقایسه خودش با دیگران به ارزشیابی توانایی ها و مهارت ها و نیز کشف محدودیت های خود اقدام می نماید.

۵. کار کردن نشانه ای از بلوغ و بزرگ سالی است. در جامعه ما نیزز به خوبی مشاهده می کنیم که تا زمانی که فرد شغلی به دست نیاورده است خود را مستقل نمی داند و به عنوان عضوی وابسته به اعضای خانواده با آن ها زندگی می نماید.

خلاقیت

به طور کلی، دانشمندان در این نکته اتفاق نظر دارند که خلاقیت یعنی توانایی پیدا کردن و در کنار هم گذاشتن عناصر یک مشکل یا یک موقعیت، سازمان دادن آن ها به شیوه اصیل و در نتیجه کمک کردن به حل مشکل.

به عقیده برخی روانشناسان:

• خلاقیت عبارت است از توانایی ذاتی انسان برای خلق ترکیب های تازه از روی عناصر موجود مثل کلمات، مواد، اصوات، افکار و غیره.
  
• خلاقیت اساسا عبارت است از کنار هم گذاشتن عناصر مربوط به حوزه های ادراکی متفاوت و کمک گرفتن از ناخودآگاه، خلاقیت، به عنوان یک فرآیند، عبارت از فعالیتی است که در زمان جریان می یابد.
  

معرفی کتاب - خلاقیت و نوآوری اساس کارآفرینی - انتشارات ادیبان روز

عوامل تاثیر گذار بر خلاقیت

عوامل بیرونی

همان طور که افرادی خیال پردازتر از دیگران وجود دارند، دوره ها، محیط ها و شرایطی نیز وجود دارند که بهتر و بیشتر می توانند به ظهور خلاقیت کمک کنند.

در ابتدای کار، وقتی سازمان جوان، کوچک و خودمانی است، محیط برای خلاقیت مساعد است. اما به تدریج که همه چیز جا می افتد، روش های انجام کار به صورت عادت در می آید. برای خلاقیت طبیعی جای کمتری باقی می ماند. همیشه امکان خلاقیت وجود دارد، اما برای رسیدن به آن باید اراده قوی و استعداد ذاتی داشت.

عوامل درونی

هر چند همه انسان ها می توانند خلاقیت نشان دهنده، مسلما همه آن ها توانایی خلاقیت یکسانی ندارند و از خلاقیت خود با درجه موفقیت یکسانی استفاده نمی کنند. نباید انکار کنیم که برخی افراد، نسبت به برخی دیگر، قدرت تخیل بیشتری دارند.

تحقیقات نشان داده است که افراد خلاق برخی نگرش های خاص خود را توسعه می دهند، از جمله کنجکاوی ذهنی شدید، قدرت مشاهده استثنایی، توسعه ذهنی و تجربه های مختلف بزرگ، درون گرایی بسیار قوی، همدردی طبیعی با دیگران و بردباری شدید در مقابل افکار متفاوت از افکار خود.

وارد کردن خلاقیت به سازمان ها، یعنی ارائه حل بسیاری از دشواری ها و به طور هم زمان، وارد کردن عامل تغییر در تمام سطوح. به همین دلیل است که سازمان های نوع بوروکراتیک در مقابل خلاقیت مقاومت می کنند. باز به همین دلیل است که سازمان ها از خلاقیت به صورت یک ابزار استفاده می کنند نه روشی که عمیقا می تواند در سازمان انقلاب بر پا کند.

ورود خلاقیت به ادارات، معتبرترین پاسخ برای این مشکل خواهد بود. زیرا موجب خواهد شد که عملکرد درونی از پایه دگرگون شود. اگر قرار باشد که تنها کارآمدی کارکنان بالاتر رود و جایی برای بروز خلاقیت باقی نماند، بدون تردید سازمان به حالت احتضار خواهد افتاد و به کویری از دلسردی ها تبدیل خواهد شد. به علاوه، بد عمل کردن ها ظاهر خواهد شد و در نهایت سازمان را از حرکت باز خواهد داشت.