تاثیر بهداشت روانی در محیط کار
در این مقاله تاثیر بهداشت روانی در محیط کار و عوامل موثر بر آن را مورد بررسی قرار می دهیم. دو عامل فیزیکی و انسانی می توانند بر بهداشت
روانی کارکنان اثر مثبت یا منفی داشته باشند. مثلا، کارکنانی که برای رفت و آمد،
به سرکار هرروز مسئله دارند، هر آن احتمال دارد که دچار خفگی یا کمی اکسیژن شوند. درجه حرارت
محیط کار یا خیلی پایین یا خیلی بالاست و موارد دیگر، بدیهی است که هر روز استرس
خواهند داشت.
معلوم شده است که سروصدای زیاد، هر روز تعدادی
از سلول های شنوایی را از بین می برد. وقتی انسان متوجه می شود که شنوایی خود را
ازدست داده، دیگر خیلی دیر شده است. محیطی که پر از سروصداست، استرس ایجاد میکند.
این استرس خود را به صورت سردرد، سوء هاضمه، خستگی غیر عادی، ضعف دستگاه ایمنی و
آسیب پذیری شدید در برابر بیماری های قلبی – عروقی منعکس می شود.
کارکنان محیط های پر سروصدا، پس از بازگشت از
محل کار، علاقه ندارند از خانه خارج شوند، تفریح کنند، مهمانی بروند یا مهمان دعوت
کنند. به همین دلیل در درازمدت برای اعضای خانواده خسته کننده می شوند.
نقش بهداشت روانی در کاهش وقوع حوادث شغلی
امروزه در دنیای سده بیست و یکم، با استرس های
مختلفی روبرو هستیم که بعضی از این استرس ها مختص محیط کار است. نزاع با یک همکار،
محروم شدن از پاداش، دیر رسیدن به سرکار و فشار هیئت مدیره یا روسای سازمان به
مدیر را می توان نمونه هایی از استرس های محیط کار نامید که از نظر روانی و شغلی
آثار فراوانی بر شغل و شاغل به جای می گذارند.
مدیران و دانشجویان مدیریت در همه مقاطع تحصیلی
برای این که بهداشت روانی محیط کار را تامین کنند، باید با مفاهیم اساسی "
بهداشت روانی" ـآشنا شوند و سلامت روانی کارکنان تنها با رعایت اصول بهداشت
روانی در سازمان حاصل می شوند.
از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامت جسمی
و روانی کارکنان آن به همان اندازه مورد توجه و علاقه مدیریت سازمان قرار گیرد که
بر تولید و بهره وری تاکید می شود.
اصول بهداشت روانی در سازمان
برای ایجاد محیط کار سالم و آرامش دهنده، هفت
اصل عمده مطرح است که عبارت اند از:
- ایجاد جو صمیمیت، همدلی، صداقت
- وجود همکاری و احترام متقابل در میان کارکنان
سازمان
- پرهیز از اعمال روش های مبتنی بر زور و اجبار در
محیط سازمان
- شناسایی استعدادهای بالقوه کارکنان تحت نظارت
سازمان و فراهم کردن رشد و شکوفایی این استعداد در حد توان و امکانات سازمان
- پرهیز از قضاوت های کورکورانه و مبتنی بر پیش
داوری در مورد کار و رفتار کارکنان سازمان
- ناسایی دلایل واقعی کم کاری، غیبت از کار، بی
حوصلگی و بی علاقگی به کار، کم توجهی و بی دقتی کارکنان توسط مدیر و پرهیز از پیش
داوری نسبت به اساس رفتار انسان
- رعایت عدالت سازمانی که در هر زمینه ای و در هر
زمانی باید اساس کار باشد وگرنه رضایت و موفقیت حاصل نمی شود.
عوامل تشکیل دهنده بهداشت روانی محیط کار
عوامل تشکیل دهنده بهداشت روانی محیط کار عبارت
اند از:
۱. عوامل فیزیکی
آن دسته
از ابزار و وسایل فیزیکی که براساس اصول مهندسی و مسائل روانی محیط کار تولید و
جایابی شده اند؛
۲. عوامل انسانی
کلیه رفتارها، تعامل ها و برخوردهای افراد
فرادست و فرودست در محیط کار را شامل می شود.
۳. عزت نفس
عزت نفس یعنی نظر شخص درباره خود، این نظر از
راه ارزشیابی هر شخص از رفتارها، رفتارها، ظاهر هوش، موقعیت اجتماعی خود و از طریق
ارزشیابی دیگران از خود دو او رشد می یابد و بر نوع کار نیز اثر دارد،
۴. منبع کنترل
منظور از منبع کنترل این است که شخص تا چه
اندازه بر زندگی خود تاثیر داشته باشد،
۵. انعطاف پذیری
انسان غیرقابل انعطاف کسی است که درعقاید و
باورهای خود انعطاف ناپذیر باشد.
۶. رضایتمندی شغلی
رضایتمندی شغلی عبارت است از یک حالت هیجانی
مثبت که نظر شخصی کارکنان را در مورد کار خود یا جو حاکم در محیط کار منعکس می
کند.
ضرورت بهداشت روانی در محیط کار
امروزه
در برخی کشورها مانند کشور فیلیپین بسیاری از مشکلات روانی مربطو به کار
ناشناخته باقی مانده اند. به ویژه با رشد منفی اقتصاد به نظر می رسد برنامه های
بهداشت روانی و شغلی به عنوان آخرین نیاز در فهرست نیازمندی های کشورها ثبت می
شود.
دستیابی به بهداشت روانی و شغلی نیازمند سطح
پیشرفته ای از تحولات سازمانی است. این مسئله با توجه به واقعیت های اقتصادی و
اجتماعی کشورها به طور کامل قابل توجه است.
در مجموع عوامل روانی اجتماعی مهم می توانند به
پنج گروه عمده تقسیم شوند که عبارتند از:
- محیط فیزیکی کار
- ماهیت خود شغل
- زمان کار
- نقش کارگران
- فناوری و صنایع جدید
ممکن است این شرایط به تنهایی یا در مجموع،
اثرات ویژه ای روی فرد داشته باشند. این شرایط ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی
نظیر اختلال های حافظه، پرخاشگری، اضطراب و یا اختلال در خواب شوند. شاید مشکلات
رفتاری در هنگام کار نظیر ارائه کار ضعیف، کارگریزی، اعتیاد به دارو نیز رخ بدهد.
معرفی کتاب -ایمنی و بهداشت محیط کار- انتشارات
ادیبان روز
اختلال های روانی اجتماعی در محیط کار
در یک مجموعه کاری اختلال های روانی به سه گروه
تقسیم می شوند:
- مشکلاتی که در بین همه مردم وجود دارند،
- مشکلاتی که خاط محیط های صنعتی و کاری هستند و
30 درصد از جمعیت کشورها دجار این اختلال ها هستند.
- اغلب کارگران مشکلات روانی خود را از پزشک یا
سرپرست خود به دلیل ترس از بدنامی مخفی می کنند.
نگرش ها و رفتار در کار
شخصیت و نگرش ها دو عامل اصلی هر رفتاری در محیط
کاری است. نگرش، یعنی احساس مثبت یا منفی نسبت به شخص یا شئ. وقتی می گوییم فلان
شخص را دوست نداریم منظور این است که جهت فکری یا شیوه رفتاری او را نمی پذیریم.
نباید فراموش کرد که نگرش ها رفتار را تحت تاثیر قرار می دهند، اما الزاما آن را
پیش بینی نمی کنند.
در کتاب اصول روانشناسی کار نوشته مسعود فاضلی راد، درفصل ششم به برخی نگرش ها، برحسب اثری که بر رفتار کار دارند، اشاره شده است. مخصوصا بر رضایت از کار و همانندسازی با سازمان، زیرا به نظر می رسد که رضایت از کار و همانندی با سازمان از نشانه های اصلی بهداشت روانی در محیط کار است.
مؤلف:: مسعود فاضلی راد