فیپا چیست؟

فيپا چيست؟

 فيپا ساخته شده از حروف ابتدایی عبارت "فهرستنويسی پيش از انتشار" است. فیپا فهرستنويسی توصيفی و تحليلي كتاب پيش از انتشار و درج آن در صفحه حقوقی يا صفحه شناسنامه همان كتاب است.

به عبارت دیگر، تهیه اطلاعات کتاب شناختی لازم برای شناسایی و بازیابی یک کتاب بر مبنای ضوابط و استانداردهای بین المللی قبل از انتشار را فهرست نویسی پیش از انتشار یا فیپا می گویند. درفیپا علاوه بر اطلاعات نویسنده و کتاب که در بایگانی اداره اسناد ثبت می شود، شماره هایی مانند شماره کتابشناسی ملی، رده بندی دیویی و رده بندی کنگره نیز برای کتاب صادر می شود.

فهرست‌نویسی

در علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، فهرست‌نویسی به فرایندی گفته می‌شود که برای آماده‌سازی یک کتاب، یا یک مجموعه مکتوب، یا چندرسانه‌ای انجام می‌شود تا دستیابی سریع و صحیح به آن کتاب یا مجموعه میسر شود.

هدف اصلی فهرست‌نویسی، برقراری نظمی است که به کمک آن هم کتابدار و هم مراجعه کننده بتوانند به سهولت و صحت، کتاب مورد نیاز خود را از میان کتابهای موجود در کتابخانه بیابند. البته در اغلب کتابخانه‌ها، سعی می‌شود کتابهای هم موضوع در کنار یکدیگر قرار گیرند.

با توجه‌ به‌ اینکه‌ عمل‌ فهرستنویسی‌ فرآیندی‌ علمی‌ و پژوهشی‌ است‌ و دستیابی‌ سریع‌ به‌ مجموعه‌ را ممکن‌ می‌سازد، همه عملیاتی‌ که‌ در این‌ فرآیند صورت‌ می‌گیرد قانونمند شده‌اند و دستورالعمل‌ و ابزارهای‌ خاصی‌ برای‌ آن‌ وجود دارد.

• قواعد فهرستنویسی‌ انگلوامریکن‌
  
•  استاندارد بین‌المللی‌ کتابنامه‌نویسی‌
  
•  سرعنوان‌های‌ موضوعی‌ فارسی‌
  
•  رده‌بندی‌ کنگره‌ و رده‌بندی‌ دیویی‌
  

نمونه ای از فهرست نویسی در زیر آمده است:

تاریخچه فهرستنویسی

فهرستنویسی اولین بار به طور رسمی توسط کتابخانه کنگره آمریکا در سال ۱۹۰۱ در آمریکا آغاز شد. و در سال ۱۹۷۱ با استفاده از طرح فهرستنویسی از ماخذ در کتابخانه کنگره آمریکا ادامه پیدا کرد. و طی مدت سه سال ۶۵ درصد از کتابخانه های آمریکا دارای فهرستبرگه پیش از انتشار شدند.

طرح فهرستنویسی در انگلستان به سال ۱۸۷۶ باز میگردد اما به طور رسمی در سال ۱۹۷۷ اجرا شد. در مدت چهار سال پس از این تاریخ ۹۰ درصد از کتابخانه های انگلستان از این طرح استفاده میکردند.

طرح فهرستنویسی در ایران ابتدا در کتابهایی که بعد از ۱۳۴۶ در انتشارات دانشگاه تهران چاپ شدند، اجرا شد. در سال ۱۳۷۱ کتابخانه ملی‌ ایران‌ این‌ طرح‌ را به‌ طور آزمایشی‌ با برخی‌ از ناشران‌ به‌ اجرا گذاشت‌ و پس‌ از کسب موفقیت‌ نسبی‌ پیشنهاد قانونی‌ شدن‌ آن‌، طی‌ طرحی‌ در اسفند ۱۳۷۴ از سوی‌ کتابخانه ملی‌ به‌ هیئت‌ دولت‌ ارائه‌ شد. ‌ تصویبنامه آن‌ در تاریخ ۸/۱۲/۱۳۷۵ به‌ کتابخانه ملی‌ ابلاغ‌ شد و مسئولیت‌ اجرایی‌ طرح‌ بر عهده‌ کتابخانه ملی‌ نهاده‌ شد.

 در مهر ۱۳۷۷ کتابخانه ملی‌ با همکاری‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌ اجرای‌ طرح‌ را به‌ طور رسمی‌ آغاز کرد. اکنون‌ با همراهی‌ و مساعدت‌ ناشران‌ عزیز بیش‌ از ۹۰% از کتابهای‌ منتشر شده‌ در سطح‌ کشور همراه‌ با این‌ اطلاعات‌ منتشر می‌شوند. تخمین‌ زده‌ می‌شود که‌ فقط‌ سالانه‌ بیش‌ از یک‌ میلیارد تومان‌ صرفه‌جویی‌ حاصل‌ اجرای‌ این‌ طرح‌ است‌.

کتاب شناختی

کتابشناسی عبارت است از مطالعه شکل مادی کتابها، مقایسه اختلاف موجود در چاپها، تحریرها و نسخه‌ها به منظور تعیین تاریخ و تحول متنها. به هر یک از موارد اطلاعاتی که برای توصیف کتاب‌ شناختی مشخصات یک کتاب ذکر می‌شود یک شناسه گویند. فهرست‌نویس‌ها توصیفات لازم در شناسه‌ها را می‌نویسند. افزون بر شناسه‌نویسی، معمولاً امور رده‌بندی و تعیین موضوع نیز بر عهده فهرست‌نویس است.

 فواید فیپا

 از مزايای فيپا می توان به كاهش هزينه های فهرستنويسی در كتابخانه ها و مراكز اطلاعاتی كشور، يكدستی در اطلاعات كتابشناختی فهرستهای كتابخانه های سراسر كشور و تسريع در پخش اطلاعات مربوط به انتشار يک اثر با جلوگیری از تکرار کار در سطح شبكه های ملی و بين المللی و نهایتا صرفه جویی در بودجه نام برد. با توجه به تمامی فواید نام برده شده در نتیجه اطمینان از صحت و درستی کار افزایش خواهد یافت.

از دیگر فواید فیپا میتوان به سهولت در ایجاد شبکه های اطلاعاتی اشاره کرد که باعث افزایش سرعت گردش اطلاعات و سرعت بخشیدن به نشر و اشاعه اطلاعات خواهد شد.

توجه داشته باشید که:

اداره كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد و كتابخانه ملی مسئول مستقيم صدور فيپا در جمهوری اسلامی ايران می باشد و هيچ نماينده ای در سطح كشور ندارد و صدور فيپا تنها توسط سازمان و اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ايران به صورت رايگان انجام می گردد.

لذا هرگونه فعاليت اشخاص حقيقی و حقوقی كه تحت عنوان نمايندگان فيپا در شهرستان ها اقدام به صدورفيپا با دريافت وجه از ناشران می نمايند، مورد تاييد اين اداره كل نيست و اين اقدام آنها غيرقانونی و قابل پيگيری است. اطلاعات فيپاهای جعلی و غيرقانونی صادر شده، هيچگاه در كتابشناسی ملی ايران  وارد نمی شود و قابليت جستجو نخواهد داشت .