سیر تاریخی معماری جهان

معماری مادر همه ی هنرهاست، رشته ای که از ترکیب هنر و دانش به وجود آمده و تاریخ آن مربوط به زمانی است که انسان های اولیه برای زیستن، نیاز به سرپناه داشتند و مصون ماندن شان از شرایط بد جوی، حمله حیوانات و اتفاقات طبیعی دیگر آنها را به ساخت سرپناه سوق داد. همیشه و در همه دوره ها اساسی ترین نیاز بشر ساختن پناهگاه بوده است.

در همه ادوار تاریخی، معماری به عنوان فعالیت جمعی و گروهی با تلاش جمعی صورت گرفته است. همین فعالیت هنرمند و خلاق گروهی، منجر به پیدایش طرح هایی در ابعاد بزرگ و با شکوه در یک محیط تاریخی خاص را سبب گشته و همیشه در خدمت مردم و جامعه بوده است.

به همین منظور کتاب "سیر تاریخی معماری جهان از گذشته تا امروز" که حاصل گردآوری مطالب مفید و مختصر از ابتدای مسیر شکل گیری معماری در قرون اولیه قبل از میلاد در ملل های مختلف این کره خاکی از تمدن های بین النهرین و مصر و ایران و تمدن اژه و یونان و رم و بیزانس و هند و چین و ژاپن و مکزیک، سبک های قبل از میلاد مسیح و پس از آن از صدر مسیحیت تا رنسانس و باروک تا رسیدن به عصر مدرن و پست مدرن و سبک های معاصر می باشد. این کتاب جهت استفاده دانشجویان معماری در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و نیز هنرجویان معماری هنرستان ها پیشنهاد می گردد.

هدف اصلی گردآورندگان این کتاب، بیشتر در راستای خلاصه سازی مفاهیم و نمونه ها، جمع بندی مطالب کتب پیرامون معماری جهان، معاری جهان، معماری ایران، معماری معاصر و آَشنایی با سبک های معماری گذشته در جوامع اروپایی و آمریکایی در غالب یک کتاب واحد می باشد. در این مقاله معماری چند دوره تاریخی به طور خلاصه توضیح داده شده اند تا با مطالب این کتاب بیشتر آشنا شوید.

معماری دوران سنگی

گروهی از دانشمندان با بررسی فسیل ها و اسکلت انسان ماقبل تاریخ به این نتیجه رسیده اند که انسان هرگز حیوان نبوده و اختلاف انسان های آن دوران با انسان های امروزی بیشتر از اختلافی نیست که هم اکنون بین نژادهای سیاه و سفید و زرد و سرخ وجود دارد. پیدایش انسان بر روی کره زمین از پانصد هزار تا یک میلیون سال قبل دیده شده است و موجوداتی چون فیل و اسب و گربه های دندان شمشیری و گرگ های عظیم الجثه و گراز نر همزمان با انسان پدید آمده اند. لازم است بدانیم که فقط از پنج هزار سال قبل از میلاد به بعد آثاری ساخته دست بشر به ما رسیده است، به همین دلیل است که دوران پیش از آن را ما قبل تاریخ می دانند و از میان چند میلیون انسانی که در دوران ماقبل تاریخ می زیستند فقط بیست اسکلت به دست آمده است.

مهمترین گامی که انسان به سوی تاریخ برداشته اختراع خط و رسیدن انسان به مرحله ای است که تاریخ مکتوب درباره آن سخن می گوید. باستان شناسان بر اساس تغییرات ابزارهای سنگی عصر سنگ را به سه عصر تقسیم کرده اند:

• عصر دیرینه سنگی یا پارینه سنگی یا پائولتیک (حدود 32000 ق.م تا 8000 ق.م)
  
• عصر میانه سنگی یا مزولتیک (حدود 8000 ق.م تا 3000 ق. م)
  
• عصر نو سنگی یا نئولتیک (حدود 3000 ق. م تا 1500 ق. م)
  

شکل ۱. نقاشی غار لاسکو

معماری بین النهرین

در حدود هزاره ششم پیش از میلاد، دشت های حاصلخیز جنوب میانرودان (بین دو رودخانه دجله و فرات) توسط مردمی کشاورز که از مناطق شرقی ایران آمده بودند اشغال شد و روستانشینی در این ناحیه به سرعت رشد کرد. بعدها برخی از روستاها مانند اریدو، اورو به دلیل بهبود سیستم کانال های آّبیاری، توسعه تجارت و افزایش جمعیت، وارد عصر شهرنشینی شدند و کم کم "دولت شهرهایی" را تشکیل دادند.

دولت شهرهای میانرودان در آغاز دارای وحدت نژادی و زبانی نبودند. جنگ های داخلی و خارجی و مشکلات طبیعی مانند سیل ناشی از طغیان رودها از همان آغاز بر اندیشه آنها تاثیرگذار بود و باعث شد که آنها جهان را ناپایدار و بی ثبات تصور کنند.

شکل ۲. تصویر آجر لعاب دار، کاخ نبوه کدنصر، بابل، حدود ۵۷۵ پیش از میلاد

موزه باستان شناسی استانبول

معماری مصر

هرودوت، مورخ یونانی مصر را هدیه ای از رود نیل نامیده، زیرا سرزمین مصر تقریباً بدون باران است. سطح آب رود نیل که همچون شریان حیاتی مصر است، در فصول مختلف سال به طور منظم بالا و پایین می رود و این تغییرات تاثیر زیادی در فرهنگ، مذهب و هنر مصری ها داشته است. یکی از دلایل ثبات تمدن و هنر مصر در طی ادوار مختلف همین تغییرات فصلی سطح آب است. تاریخ مصر باستان از زمانی آغاز می شود که آنها خط را حدود 3100 سال پیش از میلاد ابداع کردند. مورخان تاریخ مصر را به سلسله های اولیه، قدیم، میانه و جدید تقسیم می کنند.

هنر مصری هنرمحافظه کار، ایستا و بادوامی است که در طول تاریخ خود یکسان مانده است. هنر مصری به خاطر استفاده آگاهانه از هندسه در معماری، شیوه تندیس سازی، خوشنویسی (خط هیروگلیف) ساخت تالارهای ستون دار بر تمدن های یونان و روم و دیگر تمدن های خاورمیانه تاثیرگذار بوده است.

شکل ۳. ستون های معبد رامسس دوم، حدود ۱۲۶۰ پ

معماری یونان

آثار معماری یونانی براساس شیوه های خاص ساختمانی بنیاد شده اند. کهن ترین شیوه های قابل تقسیم بندی در معماری یونانی عبارتند از: شیوه دوریک، ایونی و شیوه کرنتی، شیوه هایی که معماران یونانی پدید آوردند، تا حدودی برحسب جزئیات، ولی عمدتاً براساس تناسب های اجزاء از یکدیگر متمایز می شوند. هر سبکی برای هدف خاصی بکار گرفته می شد و هریک مفاهیم متفاوتی را مجسم می کرد. لذا برهمین اساس هریک از شیوه های معماری یونان دارای ویژگی های خاصی هستند. اصطلاح شیوه یا سبک معماری که درباره یونان اطلاق می شود، کاملاً رواست زیرا بناهای یونانی از ثبات و کمال لازم برخوردارند.

شکل ۴. پارتنون