مطالعات فنی نقاشی دیواری

نقاشی های دیواری  قدمت بیشتری به سایر نقاشیها با بستر های متفاوت مانند کرباس و چوب و کاغذ و اشیای تزیینی دیگر دارد.هنر نقاشی دیواری در طول تاریخ و با پیشرفت خلاقیتهای هنری انسان، نه تنها به لحاظ فرم و مفهوم تکامل یافت، بلکه ازنقطه نظر مواد و مصالح و شیوه های اجرا نیزدستخوش تغییر و تحولات گوناگون گردید. بسیاری ازاین شیوه ها مقاومت کمی را در برابر عوامل فرساینده محیطی ازخود نشان داده اند. این ضعف موجب گردید که این آثار در طول زمان، تخریب و ازمیان رفته باشند.

نقاشی دیواری یکی از متداولترین تزیینات معماری است که در گذشته مهم ترین رسانه برای مفاهیم مذهبی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی بوده است و هم اکنون نیزازجهت انتقال سریع مفاهیم به مخاطب و به ثمر رسیدن پیام نقاشی ابزار رسانه ای موثری است. هر چند که با پیدایش نقاشی های روی بوم ازتوجه و اهمیت آن نسبت به گذشته کاسته شده است.

به طور یقین نقاشی دیواری یکی از مفهومی ترین تزیینات معماری است که هم ازجنبه زیبایی شناسی و هم محتوایی می تواند به عنوان یکی ازقدرتمندترین تزیینات بنا طرح و اجرا شود. نقاشی های دیواری دارای تکنیک های مختلفی هستند که مواد و مصالح آن و تکنیک رنگ گذاری با شرایط آب و هوای منطقه ای و مصالح بومی و کاربرد نقاشی سنخیت دارند. آشنایی با این تکنیک ها از گذشته تا حال در ارائه روش های نوین نقاشی دیواری و ضرورت بقا این تزیینات در معماری لازم و ضروری است.

تعریف فنی نقاشی دیواری

نقاشی را از نقطه نظر فنی می توان به صورت یک اثر هنری چند لایه تعریف کرد که در آن هر لایه وظیفه خاص خود را دارد. این لایه ها عبارتند از :

لایه تکیه گاه

درونی ترین لایه ای که نقاشی بر روی آن اجرا می شود را لایه تکیه گاه می نامند و آن، سطح هر جسم جامدی می تواند باشد. در طی دوران های تاریخی مختلف مواد گوناگونی بعنوان  تکیه گاه در نقاشی مورد استفاده قرار گرفته اند که از آن جمله سنگ، سفال، گچ، آهک، و غیره را می توان نام برد.

هر لایه ای که بر آن نقاشی کشیده می شود بعنوان تکیه گاه نقاشی محسوب می شود. اما ازآنجا که مواد تشکیل دهنده دیوارها متفاوت می باشند، در زمان اجرای نقاشی عکس العمل های متفاوتی را نسبت به رنگ پذیری از خود نشان می دهند. بنابراین شیوه های آماده سازی تکیه گاه های دیواری بسته به مواد تشکیل دهنده آنها متفاوت خواهد بود.

لایه بستر یا تدارکاتی

با توجه به ویژگی های فیزیکی و شیمیایی بسیاری از سطوح، ازجمله قابلیت لازم برای پذیرش رنگ، ضروری است قبل از اجرای نقاشی این سطوح آماده سازی گردند. هدف از آماده سازی رسیدن به سطحی صاف، با ضریب جذب قابل قبول است. در بسیاری از موارد این شرایط به وسیله کشیده شدن یک لایه آستر بر سطح دیوار بدست می آید.

لایه رنگ یا نقاشی

لایه رنگ در واقع لایه ای است که به نقاشی اطلاق می گردد. لایه رنگ در تکنیک های مختلف نقاشی، مختلف بوده و عموما از تنوع بسیار زیادی برخوردار است. رنگ گذاری در نقاشی زمانی آغاز می گردد که بستر یا لایه تدارکاتی تکمیل شده باشد.

لایه رنگ عموما از دو جزء ماده رنگی و ماده بست تشکیل می گردد که در آن ماده بست برای تثبیت رنگدانه ها و تشکیل فیلم رنگ بکار می رود.

لایه محافظ یا ورنی

عموما نقاشان پس از اتمام کار نقاشی، نقاشی خود را با یک لایه محافظ پوشش می دهند. این لایه، لایه ورنی خوانده می شود. ورنی اضافه بر محافظت لایه رنگ، موجب جلوه بیشتر رنگ ها و عمق بخشیدن به آن ها خواهد شد. بنابراین خاصیت اصلی ورنی شامل موارد زیر است:

• محافظت ازلایه رنگ
  
• بازتاب و انعکاس رنگ های روی تابلو
  

کیفیت و ویژگی نقاشی دیواری

یک اثر نقاشی دیواری، دارای ویژگی ها و کیفیاتی است که آن را با نقاشی سه پایه و یا نقاشی های قابل حمل متفاوت می کند. می توان این ویژگی ها را به موارد زیر تقسیم بندی کرد:

مکان یا بنا بخشی ازهویت نقاشی است و نقاشی دیواری هویت مستقلی ندارد. مثلا نقاشی دیواری اجرا شده در یک کلیسا با نقاشی اجرا شده در یک کاخ یا خانه ی اشرافی دارای هویت متفاوتی خواهد بود. کاربری مکان به لحاظ ساختاری و بنایی متفاوت است.

فضا و محیط نقاشی و شرایط آن از عوامل تعیین کننده ی نوع اثر است و این عوامل می تواند مربوط به شرایط طبیعی محیط اطراف باشد. مانند: نور، رطوبت، دما.

یا مربوط به طراحی و معماری داخلی وبیرونی فضای نقاشی باشد. مثلا اجرای نقاشی زیر قوس ها، گند یا جرزها و کنج های دیوار دارای کادرهای متفاوت خواهد بود. خصوصیات اجزای فیزیکی بناها اعم ازدیوارها، ستون ها، پنجره ها و درها در شکل گیری دیوار نگارها و نقاشی های دیواری عامل اساسی است.

ویژگی خود دیوار و زیرساخت که شامل جنس مصالح و مواد مصرفی می شود، در نوع تکنیک مورد استفاده نقاشی دیواری تعیین کننده است. این ویژگی ها در مبحث فنی و مشخصات لایه های نقاشی دیواری بررسی می شود.

نقاش در اجرای نقاشی دیواری باید دارای مهارتی باشد که بتواند سفارش های متفاوت و سلیقه های متنوع را برآورده سازد. به علاوه آگاهی ها و توانایی های نقاش دیواری بطور خاص، وی را ازیک نقاش سه پایه ای متفاوت می سازد.

بررسی میدانی نقاشی دیواری

پیش تر از این گفته شد که نقاشی دیواری دارای هویت مستقل نیست و وابستگی آن بنا به شرایط و ویژگی هایی را برای این آثار تعیین می کند.

ارتباط با محیط و معماری شامل موارد زیر است:

• جهات جغرافیایی
  
• نورسایه
  
• خط افق
  
• شرایط محیطی
  
• تکنیک اثر
  
• کاربرد نقاشی و فضای معماری
  

این دسته ازخصوصیاتی هستند که این ارتباط و ویژگی خاص نقاشی دیواری با معماری را آشکار میسازد و در اجرای یک اثر دیواری توجه به این خصوصیات نتیجه بهتر و دقیق تری حاصل خواهد شد.

ارتباط نقاشی دیواری با مخاطب به موارد زیر دسته بندی می شود:

• خصوصیات فردی مخاطب ، جنسیتی، فرهنگی و روحی
  
• وضعیت مخاطب در حالت نشسته، سواره یا پیاده و ارتباط او با بینش نقاشی متفاوت خواهد بود.
  
• ورود و خروج مخاطب و زوایای دید، میدان رویت، میدان خوانش که در نقاشی های روایتی محسوس است، از ویژگی هایی تعیین کننده ای است که مربوط به مخاطب نقاشی دیواری است.
  
• وضعیت اجتماعی مخاطب: جایگاه اجتماعی
  
• جایگاه فرهنگی و جایگاه سیاسی