درباره کتاب پیکره دانش معماری سازمانی

اگرچه مفهوم و ضرورت نظام معماری سازمانی به نظر واضح می آید، اما گستره گفتمان و کاربرد آن دربردارنده مکاتب فکری متفاوت، سبک های متنوع، چارچوب های متعدد، تعاریف مختلف و تفاسیر پیچیده ای است که همین موضوع سبب عدم تدوین یک مرجع جامع و مورد اجماع به عنوان پیکره دانش این رشته شده است.

پیکره دانش به معنای مجموعه ای کامل از مفاهیم، اصطلاحات و تکنیک ها در یک حرفه یا حوزه موضوعی است که دانستن آن برای متخصصان مربوطه ضروری قلمداد می شود.

نگارنده این کتاب با بررسی مجموعه منابع مهم معماری سازمانی اعم از مقالات، کتب، گزارش ها، استانداردها، چارچوب ها و سایر منابع سودمند که از اواسط دهه ۱۹۸۰ تا ابتدای ۲۰۲۰ منتشر شده، سعی در سازمان دهی مجموعه مفاهیم، تکنیک ها و روش های این حوزه در قالب پیش نویس پیکره دانش معماری سازمانی نموده است.

مخاطبان کتاب معماری سازمانی

کتاب پیکره دانش معماری سازمانی علاوه بر معماران با تجربه سازمان و سیستم، برای مخاطبان دانشگاهی و پژوهشگران نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

در حال حاضر گرایش کارشناسی ارشد معماری سازمانی در تعدادی از دانشگاه های دولتی و آزاد راه اندازی شده است و به صورت تخصصی به این مباحث پرداخته می شود.

برنامه ریزان و تصمیم گیران نظام آموزش عالی کشور نیز بهتر است حداقل یک درس اختیاری در تمامی رشته های مرتبط با مدیریت و فناوری اطلاعات در سطح تحصیلات تکمیی تعریف و ارائه شود.

به همین منظور نیازی نیست همه مباحث این کتاب یا سایر مراجع تدریس شود، کافی است گلچینی مختصر و مفید از این نظام مهم مدیریتی – فناوری در قالب درس اختیاری به دانشجویان آموزش داده شود.

برای رشته های مدیریتی، محتوای درس می تواند تمرکز بیشتری بر معماری کسب وکار داشته باشد و برای رشته های فناوری اطلاعات بر معماری سیستم، داده و فناوری.

 ساختار و بخش بندی کتاب معماری سازمانی

محتوای این کتاب دربردارنده هفت فصل است. در گردآوری و تألیف مطالب سعی شده است تا جای ممکن از توضیحات بدیهی و پر طول و تفصیل، پرهیز شود و به اصل مطلب پرداخته شود، همچنین در ترجمه منابع سعی بر وفاداری به معنا بوده نه ترجمه لفظ به لفظ.

سرفصل مطالب کتاب به صورت ذیل تنظیم و تفکیک شده است:

• فصل اول به بررسی ادیبات موضوعی معماری سازمانی اختصاص  دارد و سعی شده است مبانی، تعاریف، تاریخچه و مفاهیم مهم معماری سازمانی به قدر کفایت در اختیار خوانندگان قرار گیرد. بررسی کاربردها و مزایای معماری سازمانی با ذکر نمونه تجارب واقعی و مستند به منابع قابل استناد، از دیگر بخش های این فصل است.
• در فصل دوم ابتدا تبیین نگارنده از تعریف و کاربرد معماری سازمانی معرفی و سپس با ارائه مدلی مفهومی از شاخه های پیکره دانش معماری سازمانی، به ترتیب هر کدام از شاخه ها و سرفصل های پیکره دانش مورد بررسی قرار می گیرد.
• فصل سوم نگاهی به نقش معمار و ماهیت حرفه (شغل) معماری می اندازد و بدین منظور ضمن تبیین ویژگی های مهم معماران سازمان -سیستم، مدلی برای تبیین شایستگی معماران ارائه می نماید. همچنین درباره جایگاه تشکیلات معماری و مسیر شغلی معماران مباحث متنوعی ارائه می شود. معرفی پیشکسوتان معماری سازمانی و تبیین رابطه تفکر سیستمی با معماری از دیگر مطالب این فصل است.
• فصل چهارم به بررسی مباحث متنوع مرتبط با راهبری و مدیریت معماری سازمانی اعم از فرایندهای معماری، ارزیابی و ارزشیابی معماری، ابزار مدیریت معماری سازمانی و ترویج معماری می پردازد. همچنین مباحثی که نیازمند شفاف سازی و تأمل بیشتر است، تبیین و در انتها پیش بینی و ضعیت و جایگاه آینده معماری سازمانی  ارائه می شود.
• فصل پنجم به بررسی چندنمونه از مهم ترین چارچوب ها، روش شناسی ها و مدل های مرجع معماری سازمانی می پردازد. بدین منظور در مورد هر کدام، خلاصه ای از تاریخچه، مبانی، کاربردها، نقاط قوت و ضعف و نهایتاً وضعیت پشتیبانی و به روز رسانی آن بررسی می شود.
• در فصل ششم به صورت ویژه به چارچوب ملی معماری سازمانی ایران پرداخته می شود. هدف نخست نگارنده معرفی کامل و تفصیلی یک نمونه چارچوب به خوانندگان بوده است تا با همه عناصر آن آشنا شوند.
• در فصل پایانی کتاب نیز مروری بر سرگذشت معماری سازمانی در ایران می شود. بدین منظور رویدادهای مهم و تأثیرگذار دو دهه اخیر فهرست و دستاوردهای ملی بیان می شود. رتبه ایران در میان سایر کشورهای جهان و گزارش آسیب شناسی پروژه های معماری سازمانی در کشور به همراه ارائه راهکارها و توصیه های کاربردی از دیگر مطالب جالب این فصل می باشد.

هدف کتاب معماری سازمانی

اگرچه هدف، گردآوری و سازماندهی نقطه نظرات متنوع و متکثر صاحب نظران ذیل مفهوم پیکره دانش معماری سازمانی بوده است، با این حال در فصل هایی نیز نقطه نظرات و تعاریف پیشنهادی نگارنده ارائه شده است و بنا بر نیاز، تحلیل و ارزیابی نگارنده از چارچوب ها، روش ها و مکاتب فکری معماری، بیان شده است.

هفت هزار سال تاریخ شناخته شده بشر حکایت از آن دارد که تنها راهبرد برای مدیریت پیچیدگی و تغییرات، معماری است.

John A. Zachman