ریشه و تاریخچه سبک های هنری تاریخ هنر

تاریخ هنر آن شاخه از علوم آموختنی است که نه تنها برای پرورش فکر انسان و طی مدارج عالی آموزشی لازم است؛ بلکه برای گشایش روح و روان انسان ضرورت آن احساس می شود. آنچه به آینده انسان ها و هنر شکل می بخشد یادگیری تاریخ هنر است. علاوه بر این تاریخ هنر در حوزه تحصیلات عالی یکی از دروسی است که پایه بسیاری از مباحث تخصصی هنری را پی ریزی میکند. آنچه در اختیار دانش آموختگان در این حوزه قرار دارد منابع حجیم و البته کامل و قابل استناد است.

باروک - Barooque

شکل ۱. تزئینات کاخ ورسای - معماری باروک

ریشه کلمه باروک به باور برخی از تاریخ نگاران هنر، به معنی مروارید با شکل نامنظم گفته می شود. در سده ۱۸ این واژه به سبک نوظهوری در هنر گفته شد که واکنش در برابر سبک کلاسیسیم بود. این سبک در اواخر سده نوزدهم میلادی در نقد و تفسیر هنری به کار رفت. از آنجایی که باروک در تقابل با هنر کلاسیسییم بود، از ویژگیهای آن شامل حرکت و پویایی، در تضاد با شکل های ایستا و سنگین هنر کلاسیک را می توان برشمرد.

این جنبش هنری با مایه گرفتن از نگرش انسان گرایانه توجهی نوین به زندگی دارد و با به کارگیری شیوه های دیده فریب و خیالی و آمیزش نور و رنگ و حرکت، احساس های بیننده را تحت تاثیر قرار می دهد.

سبک باروک در ایتالیا در سده شانزدهم میلادی ظاهر شد اما بخش بزرگی از اروپا را در برگرفت. خیزش جدید سبک باروک با توانایی دوباره کلیساها آشکار می شود. از ویژگی های کلی این سبک حفظ تعادل و یکپارچگی در عنصرهای متنوع است. در آثار باروک، نوعی تلاش برای هماهنگی میان عناصر متنوع وجود دارد تا فضایی پر ابهت خلق شود.

روکوکو

شکل ۲. کاخ سان سوچی - معماری روکوکو

شیوه ای در هنر معماری که در سده هجدهم در پاریس ظهور کرد و جریان سده هجدهم در سراسر اروپا گسترش یافت. روکوکو از واژه فرانسوی "روکای" به معنی سنگ ریزه گرفته شد و به سنگ ها و صدف هایی که در تزئین غارهای مصنوعی و خانه های ییلاقی به کار می رود اطلاق می شود. روکوکو، ادامه سبک باروک و در فضاهای درونی با افراد در تزئین ها و ریزه کاری همراه بود.

نئوکلاسیک-Neo Classic

شکل۳. مرگ سقراط - نئوکلاسیک - ژاک لویی - داوید

حدود ۱۷۶۰ میلادی زمینه مناسب اجتماعی و سیاسی برای انقلاب کبیر فرانسه گشوده می شود و جامعه به اشرافی گری پشت میکند. ذوق همگانی از هنر رایحه (باروک و روکوکو) برتافته و به هنر کلاسیک روی می آورد و کاوش های به عمل آمده در هر کولانئوم و پمپئی و میدان عمومی و پرستشگاه های یونانی در پستوم (شهر باستانی ایتالیا) ذهن همگانی را به ضوابط و متناسب های زیبای هنر باستان متوجه ساخت.

در زمینه معماری و تزئین های درونی از ۱۷۵۰ تا ۱۸۵۰ میلادی این سبک رواج داشت. در انگلستان با الهام از هنر پمپئی و نظام دوریسی (سبک تزئین ها و معماری در یونان باستان) اثرهایی ساخته می شود. در فرانسه نقشه سوفلو، معمار فرانسوی برای کلیسای سنت ژنویو، از قرینگی های سبک نئو کلاسیک استفاده کرده و طراحی می شود. ساختمان سن پترزبورگ، محل کنگره آمریکا و موزه آلتس، از این سبک معماری پیروی می کند.

در فرانسه آثار نقاشانی چون ژاک لویی داوید در سده ۱۹ ژان اگوست دومینک انگر، جاشوا رینولدز، این سبک را پذیرفتند، به رسمیت شناختند و از آن پشتیبانی کردند. در ایتالیا نقاش برجسته ای چون آنتونیو کانووا، در پیروی از هنر کلاسیک و رعایت رسمیت آن از هیچ جهت کوتاهی نکرد.

در موسیقی جنبش واکنشی بود که در برابر افراط و تفریط های احساس گرایانه که تا سده بیستم میلادی ادامه داشت.

رومانتیسم- Romanticism

شکل ۴. کاسپر - رومانتیسیسم

رومانتیک از واژه فرانسوی، "رمانس" به معنی داستان تخیلی گرفته شده. این مکتب که توسط منتقدان آلمانی برای تفکیک هنرمندان از کلاسیک شکل گرفت، در فرانسه آغاز شد و در آلمان و انگلیس به اوج رسید. هر چند که رمانتیک یک شیوه مشخص نیست؛ و در برگیرنده شیوه های پرشماری است؛ اما در آثار هنرمندان این سبک، برتری و غلبه احساس بر عقل و منطق، توجه به مسائل خیالی، نمایش و هیجان و احساس های سرکش و ازهم پاشیدگی، انسجام فرم و رنگ و موضوع های اسرار آمیز و غیرعادی و گاهی جنون انسان ها دیده می شود.

فرانسیس گویا ( Francis Goya) یکی از نقاشان دربار اسپانیا، نوعی واقع گرایی آمیخته به تخیل و بیان تلخ و گاهی طنز آمیز در آثار خود به وجود آورد. این ویژگی ها راه را برای مکتب رمانتیک و واقع گرایی گشود. پس از گویا، انوره دومیه (Honore Dumier) با هنر چاپ سنگی (کنده کاری نقش بر لوح سنگی برای چاپ گراور) کاریکاتوهای اجتماعی و سیاسی را برای چاپ مجله ها و روزنامه ها ساخت.

شکل ۵. پیرزنان - فرانسیس گویا

هنرمندان دیگر رمانتیک، تئودور ژیکو (Gericauit) هنرمند فرانسوی که روحیه شکیبا داشت. از مهمترین آثارش " گاری حمل مهمات" و زن دیوانه را می توان نام برد.

در زمینه پیکرتراشی از مصالح صلب مانند سنگ، مفرغ ومانند آن استفاده می شد که لیتوگرافی پویایی هنر رومانتیک را به خوبی نشان می داد. نقش برجسته سنگی مارسنر بر بدنه طاق نصرت میدان اتوال پاریس، حرکت های فراخ اندام ها و دست و پای جنگجویان و فرشته پیروزی و پرچم های به اهتزاز درآمده. ماهیت هنر رومانتیک را عرضه میکند. از پیکر سازان معروف این سبک انتوان لویی باری، با تندیس پلنگ در حال دریدن خرگوش می توان نام برد.

رئالیسم- Realism (واقع گرایی)

این واژه در چهارچوب هنر معنای مبهم و چندگونه دارد که در توصیف های زیر به آن اشاره شده:

بازنمای واقعیت بدون رعایت زیبایی های قراردادی، بازنمائی طبیعت بدون گزینش، اصلاح و شبیه سازی با نگرش علمی و عقلانی و واکنش علیه شیوه رمانتیک با خلی کردن و مصون ماندن از عاطفه ها و نیز واقع گری اجتماعی.

واقع گرایی، اگرچه شیوه ادبی و هنری سده نوزدهم گفته شده است؛ اما از زمان میل در عرصه هنر حضور یافته بود. در ۱۸۴۰ میلادی در فرانسه شکل گرفت. هنرمندانی که دراین سبک فعالیت داشتند با نمایش طبیعت بدون انسان یا با انسان، از هرگونه احساس پرهیز می کردند. "گوستاو کوربه" پیشوای این مکتب است. از آثار او به سنگ شکنان، به خاک سپاری در اورنان، صدقه گدا به گدا و سلام آقای کوربه را می توان نام برد.

امپرسیونیسم – Impressionism(شیوه دریافت گرایی)

شکل ۶. کامی پیسارو - امپرسیونیسم

در ۱۸۷۴ میلادی گروهی از نقاشان فرانسه آثار ابتکاری خود را در اتاق های عکاس خانه ای معروف به نمایش گذاشتند. در آن زمان منتقدان نام نقاشان این گروه را امپرسیونیست لقب دادند چون امپرسیون معنای چون ادراک و تاثیر پذیری، احساس شخصی و یا دریافت ذهنی را در برداشت.

نقاشان این گروه عبارت بودند از مونه، مانه، پیسارو، سیسیلی، رنوار، سزان، موریسو، بازیل و چند تن دیگر. امپرسیونیسم مهم ترین پدیده هنری سده نوزدهم است. نخستین جنبش مهم فراگیر در هنر نوین که هسته آغازی آن توسط مونه و رنوار و سیسیلی شکل گرفت. گروه نقاشان امپرسیونیست، نقاشانی بودند که مشاهدگر و موشکاف و شیفته طبیعت بودند.

سمبولیسم

شکل ۷. بئاتریس .. رودون - سمبولیسم

معنای سمبولیسم نمادگرایی است. این جنبش ابتدا در دهه های ۱۸۸۰ و ۱۸۹۰ در شهر فرانسه ظهور کرد. اساس این جنبش توسط کوربه وضع شد که باور داشت:

نقاشی هنری عینی است و تنها بازنمایی چیزهایی است که واقعی و موجود هستند.

 هدف این سبک هنری ارتباط میان دنیای مادی و دنیای معنوی است. مفاهیمی که در آثار هنر سمبولیسم است، با بیان رمز و راز و به صورت نمادی است که زندگی درونی را مورد توجه قرار داده است. این رمز و راز توسط نقاشان سمبولیسم با بیان بصری، خلق شده است. این نقاشان شیوه هنری خود را از میان سده نوزدهم در کشورهای غربی اروپا، به گونه های متفاوت با ویژگی های فردی عرضه داشتند.

سران این نهضت عبارت بودند از: روستی در انگلیس، هانت ماریس  و واتس، درآلمان بوکلین و خون ماوز، در فرانسه اوریلون ردون که نقاش و طراح تصاویر مدادی و چاپی در مقام یکی از برجسته ترین هنرمندان این مکتب شد. گوستاو مورو نیز از هنرمندان شاخص این سبک است.