سرپرستی واحدهای کسب و کار

حوزه سرپرستی واحدهای کسب و کار یکی از چالش برانگیزترین حوزه های مدیریتی سازمان است چرا که سرپرست باید با مدیران و روسا از یک طرف و با کارکنان از طرف دیگر ارتباط داشته باشد. از این رو برای تبدیل شدن یک نیروی کار ساده به فردی متخصص نیاز به فراگیری دانش و مجهز شدن به برخی مهارت های مدیریتی از قبیل برقراری ارتباط، ایجاد انگیزه در کارکنان، بهبود بهره وری، اداره کارکنان مشکل دار و مشکل ساز و غیره می باشد.

سرپرستی به عنوان یک شغل در اروپا بعد از جنگ جهانی اول شکل گرفت درآن جنبه فنی و نظارت بر انجام کار افراد مورد توجه قرار گرفت با گسترش سازمان ها به اهمیت کار سرپرستان نیز افزوده شد به طوری که بدون سرپرستان انجام کار دشوار بود. موقعیت و جایگاه سرپرست در صنایع و سازمان های صنعتی طی اعصار گذشته تحولات چشمگیری داشته است. در گذشته سرپرست به تنهایی کارگاه را اداره می کرد. ولی پیدایش مکتب "مدیریت علمی" توسط " تیلور" و طرح عقاید جدید او در زمینه اعمال سرپرستی تخصصی به جای روش سنتی سرپرستی فردی، باعث تخصصی شدن امر سرپرستی گردید.

در این زمان، اگر چه سرپرست تعبیر و تفسیر خط مشی ها دخالتی نداشت. این نوع تحول جدید باعث شد به روش پیشین سازمان ها که بر اساس آن یک فرد فقط به این علت سرپرست گروه می شد که مدت زیادی در آن شغل کار کرده بود، پایان داده شد.

آموزش سرپرستی در این ابتدا از طریق وزارت کار و امور اجتماعی آغاز گردید و تا به امروز بوسیله چند سازمان آموزشی دنبال می گردد. در ده های اخیر نگرش و توجه به منابع انسانی موجب مطالعه و بررسی عوامل موثر بر کیفیت زندگی کاری شده و یکی از عوامل اصلی تاثیر گذار مدیریت تلقی می گردد و سرپرستی نیز به عنوان یکی از رده های مدیریت که برزندگی مادی افراد تاثیر امکان ناپذیری دارد مطرح گردیده است.

مفهوم لغوی سرپرستی

از نظری لغوی در زبان انگلیسی سرپرست از دو واژه بزرگ " گسترده بینایی " یا " قدرت تصور" تشکیل شده است.در متون مدیریت، سرپرست به کسی اطلاق می گردد که مسئولیت هدایت و اداره دیگران را عهده دار است و از طریق برقراری ارتباط، فعالیت های سازمان را به وسیله زیردستان به انجام می رسد.

از این تعاریف، مفاهیم مشترک زیر برداشت می شود:

• نوع فعالیت سرپرست اجرایی و عملیاتی می باشد.
  
•  کار سرپرست از طریق افراد زیر مجموعه صورت می گیرد.
  
•  سرپرست چندین کارمند یا کارگر دارد که به او گزارش می دهند.
  
•  تلاش سرپرست در جهت تحقق اهداف و دستیابی به شاخص های عملکردی می باشد که از طریق مدیران بالا رتبه تعیین می شود.
  

مفاهیم مدیر و سرپرست

برای بیان مفهوم سرپرست و سرپرستی، تعاریف مختلفی ارائه گردیده است. سرپرست کسی است که امور گروهی از افراد و اداره یک واحد سازمانی را به عهده دارد. طبعا " رئیس" هم یک سرپرست است زیرا کارهای سازمان را توسط افراد انجام میدهد. اداره کنندگان، مدیران و روسا همه سرپرستند. کارفرما نیز به نوعی سرپرست محسوب می شود، زیرا اداره ی گروهی از کارگران و کارمندان را در خط مقدم کار و تولید به عهده دارد. اما رئیس کلمه ای است که بیشتر در سازمان های دولتی به کار می رود و مربوط به اداره، واحد، قسمت یا بخشی از سازمان های عمومی است.

بخوانیم -اصول سرپرستی -  انتشارات ادیبان روز

تعریف سرپرست

بنابر تعریف، سرپرست به کسی اطلاق می گردد که دیگران را هدایت و اداره می کند و در سازمان برخلاف سایر رده های مدیریتی افراد غیرمدیر را اداره می کند. در فرهنگ آمریکا از سرپرست به عنوان " پیشرو" نام برده می شود. و در متون فارسی، سرپرست مترادف با سرور، بزرگ و رئیس می باشد.

سرپرست فردی است که از طریق برقراری ارتباط، فعالیت های سازمان را به وسیله زیردستان (نیروی خط مقدم کار و تولید) به انجام می رساند. به عبارتی دیگر، سرپرستان مدیرانی هستند که بطور مستقیم مسئولیت هدایت کار و فعالیت کارکنان و زیردستان بلافصل را برعهده دارند.

نقش و جایگاه سرپرست

برای سرپرست تنها دانش کار کافی نیست؛ آشنایی نظری با کار و داشتن مهارت فنی شرط لازم برای سرپرستی است. سرپرست باید ضمن داشتن تسلط بر کار – روش های کار- طرز کار ماشین ها و ابزار و وسایل را بشناسد و انتظارات زیردستان و مدیران را بداند. همچنین میزان اختیارات و مسولیت های خویش را تشخیص دهد اما مهم ترین انتظار از وی این است که موجب برانگیختن افراد شود.

وظایف سرپرستان

•  سرپرست در محدوده اختیارات و مسئولیت هایش عمل می کند نه فراتر از آن.
  
• سرپرست لازم است هدف های سازمان را بشناسد و نقش خود را در راه یابی به هدف ها بیابد.
  
•   ایجادارتباط و هماهنگی میان واحد خود و سایر واحدها.
  
• سرپرست باید توانایی بهبود روش و تغییرپذیری در قسمت خود را داشته باشد.
  

ضرورت، ارزش و اهمیت سرپرستی و مدیریت از دیدگاه اسلام

در قرآن کریم به جای کلمات سرپرست و مدیر از واژه هایی نظیر مدبر، رسول، امام و خلیف استفاده شده است. خداوند سبحان در راس نظام هستی به عنوان نخستین مدبر، تدبیر امور را به دست گرفته است. در بعضی از آیات نیز قرآن کریم بر تدبیرکنندگان بر امور تاکید نموده است.

اختیارات و مسئولیت های سرپرست

برای آشنایی بیشتر ابتدا اختیار و مسئولیت را تعریف کرده و سپس اختیارات و مسئولیت های سرپرست را مورد بررسی قرار میدهیم.

مسئولیت چیست؟

مسئولیت حوزه ای است که فرد به دلخواه خود مامور انجام کاری می شود. در حقیقت الزامی است از سوی مافوق برای انجام وظایف کاریشان. بنابراین مسئولیت التزام شخص، در دستیابی به شرایط مطلوبی که به دستور مافوق بر گردن گرفته است. اگر شما باعث شدید چیزی اتفاق م بیفتد، باید مسئولیت عواقب آن را برعهده بگیرید.

مسئولیت های پنجگانه سرپرست

۱. مسئولیت در برابر زیردستان (آموزش، حفاظت)

۲. مسئولیت در برابر بالادستان (دادن گزارش کار)

۳. مسئولیت در برابر سایر سرپرستان

۴. مسئولیت در برابر کار (کمیت، کیفیت)

۵. مسئولیت در برابر محیط کار

توانایی های هفت گانه ی سرپرستی

۱. توانایی استعداد سازماندهی و کارآفرینی

۲. توانایی انگیزش کارکنان

۳. توانایی ایجاد کار استاندارد شده

۴. توانایی ایجاد شرایط کار جمعی

۵. توانایی تصمیم گیری

۶. توانایی یادگیری روابط موثر

۷. توانایی برقراری ارتباط موثر با کارکنان

اصول هفتگانه سرپرستی

در بعضی منابع اصول هفتگانه ای برای سرپرستان بیان نموده اند که به اهم آنها می پردازیم:

اصل ۱: وظایف و مسئولیت های افراد کاملا روشن باشد.

اصل ۲: افراد باید در انجام وظایف خود هدایت شوند.

اصل۳: کار رضایت بخش مستخدم باید مورد تشویق قرار گیرد.

اصل ۴: کار نامطلوب باید مورد انتقاد قرار گیرد.

اصل ۵: به مستخدمین باید میدان داد تا بتواند مسئولیت های بیشتر را بپذیرند.

اصل ۶: کارکنان باید برای پرورش استعدادها و نوآوری ها در کار خود ترغیب شوند.

اصل ۷: محیط کار باید بهداشتی و مصون از استرس های روحی و روانی باشد.