سیستم های اطلاعاتی

سیستم های اطلاعاتی، تاریخی کهن دارند. انسانهای نخستین با نقاشی بر دیواره های غارها، به تولید و به کارگیری موثر اطلاعات پرداختند. برای مثال ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، تمدن های بین النهرین، سوابق و اطلاعات مرتبط با امور روزمره خود را به شکل نسبتا پیشرفته ای بر روی لوح های گلی ثبت و نگه داری می کردند. در ایران باستان هم بین سال های ۴۹۲ تا ۵۱۲ پیش ازمیلاد، الواح گلی بسیار ارزشمندی ساخته شده که شامل اسناد بسیار مهم دولتی، اقتصادی و زندگی اجتماعی آن روزگاران بوده اند.

در قرن بیستم نیاز به تولید اطلاعات بیش از هرزمان دیگری احساس شد. این امر منجر به اختراع و ترویج گسترده رایانه ها و فناوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع صنعتی شد که حاصل تمامی این تحولات پدیده انفجاراطلاعات در نیمه دوم قرن بیستم می باشد.

دومین نسل از سیستم های اطلاعاتی در اواخر دهه۱۹۶۰ با رشد فناوری پایگاه داده ها توسط IBM طراحی گردید. این سیستم ها،پشتیبانی از مدیران سازمان را درسطوح میانی و عالی برعهده داشتند و متشکل از دو یاچند سیستم پردازش تراکنش ها بودند. این سیستم ها همچنین اطلاعات مورد نیاز مدیران را در قالب گزارشات ترکیبی ارائه می نمودند. به همین دلیل به آنها، سیستم گزارشات مدیریت نیز اطلاق می شد. (گزارشات ترکیبی، گزارشاتی هستند که شامل اطلاعاتی از دویا چند زمینه از حیطه های وظیفه ای سازمان می باشند.)

انواع سیستم های اطلاعاتی

سیستم های اطلاعاتی گوناگونی بر حسب حوزه پشتیبانی، مدیران عالی، میانی و یا کارکنان در سازمان مورد استفاده قرار می گیرند.

سیستم های پشتیبان عملیات

این دسته از سیستم ها، مسولیت پردازش و نگهداری از داده ها و نیز کنترل فرآیندهای کاری روزمره سازمان را عهده دار می باشند. بطورخلاصه مسئولیت اجرای وظایف زیر به عهده این گونه از سیستم هاست:

• پردازش کارآمد ترکنشهای کسب و کار
  
• کنترل فرآیندهای کاری
  
• پشتیبانی از ارتباطات و مشارکت
  
• بروز رسانی پایگاه داده های سازمانی
  

 

سیستم های پشتیبان مدیریت

این دسته از سیستم ها، خدمات خود را به مدیران ارائه داده و به آنها کمک می نمایند تا در هنگام تصمیم گیری از گزارشات اطلاعاتی سود برده و تصمیمات بهتری را اتخاذ نمایند.

انواع سیستم های پشتیبان مدیریت برای تدارک اطلاعات و پشتیبانی از تصمیم گیری موثر مدیران عبارتند از:

• سیستم های اطلاعات مدیریت
  
• سیستم های پشتیبان تصمیم گیری
  
• سیستم های اطلاعات جامع
  

مراحل تکامل سیستم های اطلاعاتی

پردازش داده ها و محاسبات منفرد

این مرحله مصادف با سالهای نخست دهه ی ۱۹۶۰ میباشد و افراد متخصص با رایانه هایی بزرگ که در محل های خاص نگهداری می شدند، به کار می پرداختند. سیستم های پردازش تراکنش، گزارش دهی به مدیران و سستم های سنتی حسابداری از جمله اولین سیستم های اطلاعاتی بودند که در این مرحله به کار گرفته شدند.

محاسبات متمرکز و گزارش دهی به مدیران

محاسبات مترکز در بین سالهای میانی و تا پایاندهه ی 1960 انجام می شد و سعی می گردید تا امکانات رایانه ای را با عملیات سازمانی، جهت بهره گیری برنامه های کاربردی در کلیه حوزه های عملیاتی، همسو نمایند. پیش بینی و کنترل موجودی انبار، تنظیم دفاتر کل از جمله کارهای این دوره بود.

پشتیبانی از تصمیم

این مرحله مربوط به اواسط دهه ی ۱۹۷۰ است که افزایش تقاضا برای استفاده فناوری رایانه و ظهور بسته های نرم افزاری موجب افزایش تقاضا برای جذب کارشناسان رایانه شد. دراین مرحله تاکید بر پاسخگویی سریع به خواسته های متفاوت بود تا مدیران و کاربران بتوانند در امر تصمیم گیری از رایانه استفاده نمایند.

پشتیبانی از کاربر نهایی و سیستم های اطلاعات استراتژیک

در اوایل دهه ی ۱۹۸۰، با تولید عمده رایانه های شخصی و دسترسی همگانی به آنها، توجه به تعامل کاربر و ماشین بیشتر شد و باعث گردید تا برنامه هایی به شکل کاربر محور ارائه شوند.

تجارت و کسب وکار الکترونیک

این مرحله با آغاز دهه ۱۹۹۰ همراه بود، برنامه هایهوش مصنوعی، رشد اینترنت و وب و بکارگیری سیستم ها در پشتیبانی از کسب و کار و تجارت الکترونیک ایجاد شده و به سرعت گسترش یافتند.

ضرورت های سیستم های اطلاعاتی

به علت گستردگی و پیچیدگی موجود در داده ها واطلاعات سازمانی، مدیران و متخصصان اطلاعاتی به سیستم های اطلاعاتی که به کمک ابزارهای رایانه ای و فناوری اطلاعات به گرد آوری اطلاعات و پردازش آنها میپردازد، رو آورده اند. انبوده اطلاعاتی که در پایگاه های داده ای شرکتها ذخیره میشوند، اکثرا آنقدر زیاد هستند که برای مدیران، بی معنی و غیرقابل استفاده می شوند. این حجم انبوه اطلاعات نیاز به مدیریت و سیستم های اطلاعاتی دارد تا با پردازش، رده بندی و تقسیم بندی آنها، استفاده هر چه بیشتر از داده ها را امکان پذیرنمایند. البته باید توجه داشت که سیستم های اطلاعاتی با مدیریت اطلاعات تفاوت دارند.

 کارکردهای سیستم های اطلاعاتی

• استفاده در کسب و کارهای گوناگون
  
• کمک به کارایی عملیاتی، بهره وری و روحیه نیروی کار، رضایت و خدمات مشتری
  
• منبع اصلی اطلاعات و پشتیبانی از تصمیم گیری
  
• نقش حیاتی در توسعه محصولات و خدمات رقابتی دربازارهای جهانی
  
• فرصتهای شغلی پویا و چالش برانگیز
  
• مولفه کلیدی کسب وکارهای شبکه ای امروز
  

معرفی کتاب-سیستم های اطلاعات مدیریت-انتشارات ادیبان روز

توسعه سیستم های اطلاعاتی

طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی فرآیندی سیستماتیک است که سازمان ها به شیوه های مختلفی آن را جهت پاسخگویی به نیازهای خود اجرا می کنند. فرآیند توسعه سیستم های اطلاعاتی شامل مراحل گوناگونی است که عبارتند از:

• شناخت
  
• تحلیل
  
• طراحی
  
• پیاده سازی و استفرار
  
• نگهداشت و پشتیبانی
  

عوامل توسعه سیستم های اطلاعاتی

فرآیند توسعه سیستم های اطلاعاتی عوامل انسانی گوناگونی را درگیر خواهد نمود، به طوری که هریک نقش خود را در این فرآیند ایفاخواهند نمود. شکل زیر مراحل عمده توسعه فرآیندهای سیستم های اطلاعاتی را نمایش میدهد.

عوامل مهم موفقیت در توسعه سیستم های اطلاعاتی

این عوامل در بیان ساده اند اما در عمل و واقعیت بسیار مشکل به نظر می رسند. همچنین، عوامل موفقیت خود می توانند ذاتا متناقض باشند. برای مثال، وارد کردن فشار برای تولید سیستم و اتمام آن در مدت زمانی کمتراز زمان تعیین شده قبلی با قیمت برآورده شده، باعث می شود که عملا تیم پروژهش نتواند وقت زیادی را صرف انعطاف پذیری، دقت و قابل اطمینان بودن سیستم کند.

عوامل کلیدی موفقیت در توسعه سیستم ها عبارتنداز:

• سیستم باید بتواند نیازهای خواسته شده رابرآورده سازد و حلال مشکلات باشد.
  
• قابلیت انعطاف و نگهداری آن
  
• یکپارچگی و صحت سیستم
  
• پروژه توسعه سیستم باید در مدت معین و در چارچوب بودجه ای از پیش تعیین شده تکمیل شود.
  

 این مقاله بخشی از کتاب سیستم های اطلاعات مدیریت نوشته علیرضا جهانی و داود رفیعی است. این کتاب تلاش دارد تا به بررسی سیستم های اطلاعات مدیریت یا به اختصارMIS بپردازد و بتواند کمکی به آشنایی مدیران با طیف گوناگونی از سیستم های اطلاعاتی و تاثیرات قابل توجه آنها و هدایت ایشان در امر مدیریت اطلاعات و راهبری سازمان خود باشد. در این کتاب منشا سیستمهای اطلاعات مدیریت و سیر تحولات آن مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرد.